Giáo trình thực hành: Thí nghiệm Hóa học ở trường phổ thông

11
630

Giáo trình này được viết bởi TS. GVC Đặng Thị Thuận An, Khoa Hóa học, Trường ĐẠI HỌC SƯ PHẠM Huế – Đại học Huế.

Giáo trình này được dùng để dạy học học phần THÍ NGHIỆM HÓA HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG mã số: CHE023472

LỜI NÓI ĐẦU

            Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, do đó thí nghiệm hóa học có vai trò rất quan trọng trong công tác đào tạo giáo viên Hóa học ở các trường Đại học sư phạm và Cao đẳng sư phạm. Thí nghiệm hóa học là phương tiện quan trọng trong quá trình nhận thức của học sinh, đặc biệt để đáp ứng yêu cầu của chương trình và sách giáo khoa trong giai đoạn mới. Trong giảng dạy sinh viên sử dụng thí nghiệm làm nguồn kiến thức để hình thành, phát triển khái niệm hóa học, nghiên cứu bản chất các quá trình hóa học hoặc để chứng minh cho các giả thuyết khoa học được nêu ra.

            Trong các buổi thí nghiệm thực hành của các bộ môn chuyên ngành, sinh viên đã được trang bị những kỹ năng thí nghiệm cơ bản. Song để trở thành giáo viên hóa học còn đòi hỏi sinh viên phải có kỹ năng sử dụng kiến thức và thí nghiệm hóa học trong dạy học. Các kỹ năng nghề nghiệp của người giáo viên hóa học được rèn luyện trong học phần Thực hành dạy học tại trường sư phạm. Do vậy, đây là học phần quan trọng trong việc đào tạo giáo viên hóa học. 

            Nội dung của giáo trình được biên soạn theo đề cương chi tiết môn học đã được trường Đại học sư phạm Huế thông qua, sử dụng đào tạo theo hệ thống tín chỉ và đã có sự điều chỉnh sắp xếp lại để phù hợp với thực tiễn dạy học ở trường phổ thông. Giáo trình đi sâu vào việc vận dụng các phương pháp dạy học mà sinh viên được học trong học phần “Phương pháp dạy học hóa học”, giúp cho sinh viên nắm vững kỹ thuật tiến hành các bài thí nghiệm hóa học trong chương trình hóa học phổ thông, có kỹ năng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học và có ý thức tự nghiên cứu cải tiến thí nghiệm theo hoàn cảnh thực tế.

          Giáo trình: Thí nghiệm hóa học ở trường phổ thông được biên soạn dùng cho sinh viên ngành Hoá học trường Đại học sư phạm, cũng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên các trường Cao đẳng sư phạm và giáo viên dạy môn Hoá học ở các trường trung học phổ thông.

            Do kinh nghiệm còn nhiều hạn chế nên chắc chắn rằng giáo trình không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của sinh viên và chỉ dẫn của các chuyên gia và bạn đọc.

                                                                                                     Tác giả

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU

Nội dung thí nghiệm Bài 1. MỘT SỐ KĨ THUẬT CƠ BẢN TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HOÁ HỌC Phần I: Hệ thống kỹ năng, nội dung, phương pháp thí nghiệm thực hành dạy học hoá họcTrang   1
1.1. Tầm quan trọng của thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường phổ thông1
1.2. Hệ thống kỹ năng thí nghiệm thực hành dạy học hóa học2
1.3. Chuẩn bị cho các bài thực hành3
1.4. Viết tường trình các bài thực hành4
1.5. Phương pháp tiến hành bài thực hành phương pháp dạy học hóa học5
1.6. Phương pháp sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học14
Phần II:  Phương pháp sử dụng dụng cụ và một số thao tác cơ bản trong phòng thí nghiệm hóa học16
2.1. Một số qui định bảo hiểm khi làm thí nghiệm hoá học16
2.2. Một số tai nạn có thể xảy ra và phương pháp sơ cứu16
2.3.  Các dụng cụ thí nghiệm cơ bản18
2.4. Cách làm sạch và làm khô các dụng cụ thuỷ tinh21
2.5. Bảo quản và sử dụng hoá chất23
2.6. Một số thao tác cơ bản trong phòng thí nghiệm24
2.7. Pha chế một số hoá chất29
2.8. Cân và cách sử dụng cân31
2.9. Quy tắc sử dụng các dụng cụ thuỷ tinh33
2.10. Đun nóng33
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN34
Bài 2. CÁC THÍ NGHIỆM VỀ HALOGEN35
Thí nghiệm 1:Điều chế clo35
Thí nghiệm 2:Tính tẩy màu của clo ẩm36
Thí nghiệm 3: Điều chế clo bằng phương pháp điện phân dung dịch muối ăn37
Thí nghiệm 4: Clo tác dụng với kim loại38
Thí nghiệm 5:Clo tác dụng với hiđro39
Thí nghiệm 6:Clo tác dụng với nước – Tính tẩy màu của nước clo40
Thí nghiệm 7:Điều chế, tính tẩy màu của nước Gia-ven41
Thí nghiệm 8:Điều chế và tính chất của hiđroclorua41
Thí nghiệm 9:Tính chất của axit clohiđric42
Thí nghiệm 10:Nhận biết gốc clorua43
Thí nghiệm 11:I2 thăng hoa43
Thí nghiệm 12:Tác dụng của I­2 với Al43
Thí nghiệm 13:So sánh hoạt động hóa học giữa các halogen44
Thí nghiệm 14: HF ăn mòn thuỷ tinh45
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN46
Bài 3.CÁC THÍ NGHIỆM VỀ NHÓM OXI47
Thí nghiệm 1:  Điều chế khí oxi47
Thí nghiệm 2:  Sự cháy của các chất trong oxi49
Thí nghiệm 3: Quá trình nóng chảy của lưu huỳnh50
Thí nghiệm 4: Điều chế lưu huỳnh dẻo50
Thí nghiệm 5: Lưu huỳnh tác dụng với Cu50
Thí nghiệm 6: Lưu huỳnh tác dụng với Na51
Thí nghiệm 7: Lưu huỳnh tác dụng với H252
Thí nghiệm 8: Natri sunfua tác dụng với Pb2+, Cu2+, Cd2+ (Zn2+)53
Thí nghiệm 9:  Điều chế  H2S và đốt cháy trong không khí53
Thí nghiệm 10:  Tính khử của H2S54
Thí nghiệm 11:  Điều chế khí SO2, tính tẩy màu của SO255
Thí nghiệm 12:  Chứng minh SO2 vừa là chất oxi hóa, vừa là chất khử55
Thí nghiệm 13: Tính háo nước của axit H2SO4 đặc56
Thí nghiệm 14: Tính axit của dung dịch H2SO4 loãng56
Thí nghiệm 15: Nhận biết ion S2-, SO42-57
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN57
Bài 4.LÍ THUYẾT CÁC QUÁ TRÌNH HÓA HỌC- SỰ ĐIỆN LI58
Thí nghiệm 1: Khái niệm tốc độ phản ứng58
Thí nghiệm 2:  Ảnh hưởng của nồng độ đến tốc độ phản ứng59
Thí nghiệm 3:  Ảnh hưởng của nhiệt độ đến tốc độ phản ứng59
Thí nghiệm 4:  Ảnh hưởng của diện tích bề mặt đến tốc độ phản ứng59
Thí nghiệm 5: Ảnh hưởng của xúc tác đến tốc độ phản ứng60
Thí nghiệm 6:  Sự chuyển dịch cân bằng61
Thí nghiệm 7: Ảnh hưởng của nồng độ đến chuyển dịch cân bằng62
Thí nghiệm 8: Thí nghiệm về sự điện li62
Thí nghiệm 9: Độ điện li63
Thí nghiệm 10: Các điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi64
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN65
Bài 5. CÁC THÍ NGHIỆM VỀ NHÓM NITƠ66
Thí nghiệm 1: Điều chế nitơ66
Thí nghiệm 2: Tính không duy trì sự cháy và sự sống của nitơ67
Thí nghiệm 3:  Điều chế NH368
Thí nghiệm 4: Tính tan của NH369
Thí nghiệm 5: Amoniac tác dụng với oxi69
Thí nghiệm 6: Amoniac khử đồng(II) oxit70
 Thí nghiệm 7: Tính bazơ yếu của amoniac71
Thí nghiệm 8: Khả năng tạo phức của dung dịch NH372
Thí nghiệm 9: Nhiệt phân muối amoni72
Thí nghiệm 10: Điều chế và tính chất của khí nitơ monoxit73
Thí nghiệm 11: Điều chế axit nitric từ muối nitrat74
Thí nghiệm 12:  Tính oxi hóa của axit nitric75
Thí nghiệm 13: Một số kim loại bị thụ động khi tác dụng với axit HNO3 đặc76
Thí nghiệm 14:  Tính chất của muối nitrat77
Thí nghiệm 15: Nhận biết axit nitric và muối nitrat78
Thí nghiệm 16:  Sự chuyển hóa P đỏ thành P trắng78
Thí nghiệm 17: Phân biệt một số loại phân bón hóa học80
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN81
Bài 6. CÁC THÍ NGHIỆM VỀ CACBON VÀ SILIC82
Thí nghiệm 1: Sự hấp phụ khí của than gỗ83
Thí nghiệm 2: Sự hấp phụ chất hoà tan của than gỗ83
Thí nghiệm 3: Điều chế CO2 và thử tính chất của CO284
Thí nghiệm 4: Sự biến đổi CaCO3 thành Ca(HCO3)2 và ngược lại85
Thí nghiệm 5: Xác định môi trường tạo bởi dung dịch Na2CO385
Thí nghiệm 6: Tác dụng của nhiệt đối với các muối cacbonat86
Thí nghiệm 7:  Ứng dụng của CO2 làm bình chữa cháy86
Thí nghiệm 8:  Phản ứng của Na2CO3 với CaCl2 và Pb(NO3)287
Thí nghiệm 9: Điều chế axit silixic (HSiO­3­)88
Thí nghiệm 10:  Tính tan của silicat kim loại kiềm88
             CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN89
Bài 7. ĐẠI CƯƠNG VỀ KIM LOẠI- KIM  LOẠI NHÓM IA VÀ IIA90
Thí nghiệm 1: Đo suất điện động của pin điện hóa90
Thí nghiệm 2: Điện phân dung dịch CuSO491
Thí nghiệm 3: Ăn mòn điện hóa92
Thí nghiệm 4: Độ dẫn nhiệt của các kim loại93
Thí nghiệm 5: Độ hoạt động của các kim loại93
Thí nghiệm 6: Vẻ sáng của kim loại kiềm và độ cứng của chúng94
Thí nghiệm 7: Kim loại natri, kali tác dụng với nước94
Thí nghiệm 8: Tác dụng của natri với axit clohiđric đặc95
Thí nghiệm 9: Sự biến đổi tính chất của các nguyên tố trong nhóm96
Thí nghiệm 10: Sự biến đổi tính chất của các nguyên tố trong chu kỳ96
Thí nghiệm 11: Điều chế natri hiđroxit bằng điện phân dung dịch natri clorua97
Thí nghiệm 12:  Phát hiện ion kim loại kiềm dựa vào màu ngọn lửa của hợp chất các kim loại kiềm97
Thí nghiệm 13: Magie tác dụng với nước98
Thí nghiệm 14: Màu ngọn lửa của muối kim loại kiềm thổ99
Thí nghiệm 15: Nước cứng và làm mềm nước cứng99
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN100
Bài  8.CÁC THÍ NGHIỆM VỀ NHÔM – CROM – SẮT – ĐỒNG101
Thí nghiệm 1: Nhôm mọc lông tơ (oxi hoá nhôm trong không khí)101
Thí nghiệm 2: Nhôm tác dụng với nước102
Thí nghiệm 3: Phản ứng nhiệt nhôm102
Thí nghiệm 4: Nhôm tác dụng với muối của kim loại khác103
Thí nghiệm 5: Nhôm tác dụng với axit103
Thí nghiệm 6: Nhôm tác dụng với kiềm104
Thí nghiệm 7: Điều chế nhôm hiđroxit và tính chất của nó104
Thí nghiệm 8: Các thí nghiệm về hợp chất crom(VI)105
Thí nghiệm 9: Sắt tác dụng với axit106
Thí nghiệm 10: Sắt tác dụng với nước106
Thí nghiệm 11: Điều chế Fe(OH)2, Fe(OH)3107
Thí nghiệm 12: Tính khử của hợp chất sắt(II) và tính oxi hoá của hợp chất sắt(III)107
Thí nghiệm 13: Các thí nghiệm về tính chất của đồng108
Thí nghiệm 14: Các thí nghiệm về tính chất của hợp chất đồng(II)108
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN109
Bài 9.  THÍ NGHIỆM VỀ HIĐROCACBON110
Thí nghiệm 1: Xác định sự có mặt của C, H trong hợp chất hữu cơ110
Thí nghiệm 2: Nhận biết halogen trong hợp chất hữu cơ111
Thí nghiệm 3: Điều chế metan111
Thí nghiệm 4: Metan cháy trong không khí112
Thí nghiệm 5: Tính bền của metan đối với chất oxi hoá ở nhiệt độ thường113
Thí nghiệm 6: Phản ứng thế của metan với clo113
Thí nghiệm 7: Điều chế etilen114
Thí nghiệm 8: Phản ứng cộng C2H4 với Br2115
Thí nghiệm 9: Oxi hóa C2H4 bằng dung dịch KMnO4115
Thí nghiệm 10: Điều chế và tính chất của axetilen116
Thí nghiệm 11: Axetilen tác dụng với dung dịch bạc nitrat trong NH3117
Thí nghiệm 12: Tính chất của benzen118
Thí nghiệm 13: Benzen là dung môi tốt của nhiều chất118
Thí nghiệm 14: Phản ứng nitro hóa benzen119
Thí nghiệm 15: Phản ứng cộng của benzen với clo Thí nghiệm 16: Tính chất của toluen120 120
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN120
Bài 10.  THÍ NGHIỆM VỀ DẪN XUẤT HALOGEN – ANCOL – PHENOL –  ANĐEHIT – AXIT CACBOXYLIC – ESTE121
Thí nghiệm 1: Thủy phân dẫn xuất halogen121
Thí nghiệm 2: Phản ứng của ancol etylic với natri122
Thí nghiệm 3: Phản ứng oxi hóa ancol bậc 1122
Thí nghiệm 4: Glixerol tác dụng với đồng(II) hiđroxit123
Thí nghiệm 5:  Tính axit của phenol123
Thí nghiệm 6: Phenol tác dụng với brom124
Thí nghiệm 7: Oxi hoá anđehit124
Thí nghiệm 8: Điều chế axit axetic từ muối axetat125
Thí nghiệm 9: Tính chất của axit axetic126
Thí nghiệm 10: Phản ứng este hoá127
Thí nghiệm 11: Phản ứng thủy phân este etyl axetat128
Thí nghiệm 12: Tính chất của xà phòng128
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN129
Bài 11. THÍ NGHIỆM VỀ HỢP CHẤT CACBOHIĐRAT- AMIN- AMINO AXIT VÀ PROTEIN130
Thí nghiệm 1: Glucozơ tác dụng với đồng(II) hiđroxit130
Thí nghiệm 2: Phản ứng của glucozơ với dung dịch AgNO3 trong NH3 dư         131
Thí nghiệm 3: Tính chất của saccarozơ131
Thí nghiệm 4: Nhận biết tinh bột bằng iot132
Thí nghiệm 5: Thuỷ phân tinh bột132
Thí nghiệm 6: Nitro hoá xenlulozơ và đốt cháy xenlulozơ trinitrat133
Thí nghiệm 7: Tính nổ của xenlulozơ trinitrat133
Thí nghiệm 8: Tính bazơ của amin134
Thí nghiệm 9: Anilin tác dụng với nước brom 134
Thí nghiệm 10: Tính chất axit- bazơ của dung dịch amino axit135
Thí nghiệm 11: Nhận ra nitơ và lưu huỳnh trong protein135
Thí nghiệm 12: Sự đông tụ protein135
Thí nghiệm 13: Phản ứng màu của protein136
Thí nghiệm 14: Phản ứng của glyxin với HNO2136
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THẢO LUẬN137
Bài 12. THÍ NGHIỆM HÓA HỌC VUI138
Thí nghiệm 1: Không có lửa làm sao có khói?138
Thí nghiệm 2: Thu khói và tàn thuốc lá139
Thí nghiệm 3: Mưa lửa139
Thí nghiệm 4: Bức tranh biến đổi màu140
Thí nghiệm 5: Các loại mực bí mật (mật hiệu)140
Thí nghiệm 6: Những cách tạo ra sự cháy không cần diêm141
Thí nghiệm 7: Những chiếc cốc thần142
Thí nghiệm 8: Núi lửa143
Thí nghiệm 9: Ống nghiệm phun lửa144
Thí nghiệm 10: Sự cháy trong lòng chất lỏng144
Thí nghiệm 11: Trứng chui vào lọ rồi lại chui ra khỏi lọ145
Thí nghiệm 12: Chiếc khăn kỳ lạ145
Thí nghiệm 13: Đốt khăn không cháy145
Thí nghiệm 14: Nước đá cháy được146
Thí nghiệm 15: Đèn không ngọn147
Thí nghiệm 16: Khuấy nước lã thành “rượu màu”147
Thí nghiệm 17: Pháo dây đơn giản148
Thí nghiệm 18: Pháo hoa148
Thí nghiệm 19: Pháo hoa trên mặt bàn149
Thí nghiệm 20: Những kết tủa kỳ lạ149
Thí nghiệm 21: Cắt chảy máu tay149
Thí nghiệm 22. Lột “da” bàn tay150
Thí nghiệm 23: Dung dịch muôn màu150
Thí nghiệm 24: Thuốc “lọc máu”151
TÀI LIỆU THAM KHẢO152

11 COMMENTS

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here